Program Czyste Powietrze - co warto wiedzieć?

Z tego artykułu dowiesz się:

• jaki jest cel programu i kto może starać się o dofinansowanie
• jakie warunki trzeba spełnić, by uzyskać dopłatę
• gdzie i do kiedy złożyć odpowiedni wniosek

Na czym polega program Czyste Powietrze?

W trosce o zdrowie, klimat i środowisko polski rząd uruchomił kompleksowy program priorytetowy Czyste Powietrze. Celem programu jest poprawa efektywności energetycznej oraz zmniejszenie lub uniknięcie emisji pyłów i innych zanieczyszczeń emitowanych przez domy jednorodzinne - a w rezultacie poprawa jakości powietrza. 

W założeniu program ma zachęcać osoby fizyczne do inwestowania w nowsze, bardziej sprawne i ekologiczne urządzenia grzewcze, wymianę stolarki zewnętrznej czy docieplenia budynków, by w efekcie mieć mniejszy udział w zanieczyszczaniu środowiska, ale też wydawać mniej na ogrzewanie. Korzyści z likwidacji kopciuchów są wszechstronne, a najszybciej dostrzegalne dla środowiska, zdrowia i finansów.

Pierwszy nabór wniosków o dofinansowanie w ramach programu Czyste Powietrze ruszył w 2018 r. W ramach najnowszej edycji programu Czyste Powietrze 3.0 można składać wnioski od 3 stycznia 2023 r. Przewidziane formy dofinansowania to dotacja, dotacja z prefinansowaniem i pożyczka, przy czym można skorzystać z obu form równocześnie – nawet do pokrycia pełnej wartości kosztów kwalifikowanych dla realizacji działań objętych umową. 

Czyste Powietrze - termomodernizacja w 2023 r. 

Dofinansowanie najczęściej wypłacane jest na zasadzie refundacji poniesionych kosztów. W praktyce oznacza to, że po złożeniu wniosku o dofinansowanie można ponosić wydatki związane z realizowanym przedsięwzięciem objętym umową, a następnie przedstawić zebrane dokumenty księgowe celem ich rozliczenia.

W przypadku uznania przedstawionych wydatków za kwalifikowane, czyli poniesione zgodnie z zasadami określonymi dla realizacji programu Czyste Powietrze, następuje zwrot kosztów na konto beneficjenta. W programie przewidziano też możliwość wypłaty środków bezpośrednio na konto wystawcy dokumentu księgowego, czyli np. dostawcy i wykonawcy montażu nowego źródła ciepła.

W takiej sytuacji nie ma konieczności zebrania środków na pokrycie kosztów realizowanego zadania. Jednak ze względu na długotrwały proces rozliczania programu, jest to dość ryzykowne rozwiązanie. Dodatkowo należy mieć na uwadze, że w przypadku przelewu na konto wykonawcy robót niezbędne będzie podpisanie z nim umowy, w której poza zakresem zlecanych usług, wskazany będzie jego nr rachunku bankowego.

Dotacja z prefinansowaniem

Po zmianach, w ramach nowej edycji programu - Czyste Powietrze Plus - można się również ubiegać o dofinansowanie w formie dotacji z prefinansowaniem. W ramach prefinansowania wypłacana jest zaliczka w wysokości maksymalnie 50 proc. przyznanej dotacji przypadającej na dany zakres przedsięwzięcia. Pozostała część dofinansowania wypłacana jest już po zrealizowaniu inwestycji przez beneficjenta.

Dotacja z prefinansowaniem jest zatem ciekawą opcją dla osób, które nie mają wystarczających środków własnych na zrealizowanie całości prac termomodernizacyjnych. Okres realizacji inwestycji dla dotacji z prefinansowaniem wynosi 18 miesięcy, licząc od dnia złożenia wniosku o dofinansowanie. 

Kredyt z dotacją

W ramach programu Czyste Powietrze można również ubiegać się o kredyt, z którego środki można przeznaczyć na termomodernizację budynku. Osoby, które chcą wziąć kredyt w ramach programu Czyste Powietrze mogą pożyczyć maksymalnie 100 tys. zł. Bankami biorącymi udział w programie są Alior Bank, Bank Ochrony Środowiska, BNP Paribas Polska S.A., Bank Polskiej Spółdzielczości, Credit Agricole Bank Polska S.A., Santander Consumer Bank S.A. oraz SGB Banki Spółdzielcze. 

Należy przy tym zaznaczyć, że kredyt Czyste Powietrze jest instrumentem finansowym z dotacją na częściową spłatę kapitału. Po przyznaniu kredytu, należy złożyć w banku wniosek o dotację z programu Czyste Powietrze.

Bank z kolei składa w imieniu kredytobiorcy wniosek o dotację do właściwego terytorialnie wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Po otrzymaniu pozytywnej decyzji o przyznaniu dotacji, bank wypłaca klientowi środki przyznane w ramach kredytu. W przypadku gdy kredyt jest zabezpieczony gwarancją BGK, to jego wypłata następuje dopiero po podpisaniu umowy dotacji.

Osoba wnioskująca o kredyt z dotacją na częściową spłatę musi pamiętać, że inwestycja powinna zostać zrealizowana w ciągu 18 miesięcy - licząc od dnia złożenia wniosku o dotację. Po zakończeniu prac termomodernizacyjnych konieczne jest złożenie wniosku o ich rozliczenie. Jeśli weryfikacja przedstawionych dokumentów przebiegnie pomyślnie, fundusz wypłaca dotację. Środki trafiają bezpośrednio na rachunek kredytu - bank księguje je na poczet spłaty. 

Do kogo jest skierowany program?

Beneficjentami programu Czyste Powietrze są osoby fizyczne, które są właścicielami lub współwłaścicielami jednorodzinnego budynku mieszkalnego (w tym domu w zabudowie szeregowej/bliźniaczej) lub wydzielonych w budynkach jednorodzinnych lokali mieszkalnych z wyodrębnioną księgą wieczystą. Konieczne jest również spełnienie kryterium dochodowego. Do uzyskania wsparcia w ramach programu kwalifikują się również osoby, które nie spełniają kryterium dochodowego, ale mają ustalone prawo do otrzymywania zasiłku stałego, okresowego, rodzinnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego.

Dla beneficjentów ubiegających się o dotację w ramach podstawowego poziomu dofinansowania, próg dochodowy (mowa o rocznym dochodzie) wynosi 135 tys. zł. Z kolei po zmianach w programie Czyste Powietrze, w przypadku beneficjentów wnioskujących o podwyższone dofinansowanie na termomodernizację domu, przeciętny miesięczny dochód na osobę w gospodarstwie domowym nie może wynieść więcej niż 1894 zł w gospodarstwie wieloosobowym lub 2651 zł w gospodarstwie jednoosobowym.

Z kolei w przypadku osób, które chcą ubiegać się o najwyższe dofinansowanie z programu Czyste Powietrze przeciętny miesięczny dochód nie może przekroczyć 1090 zł w gospodarstwie wieloosobowym oraz 1526 zł w gospodarstwie jednoosobowym. 

O jakie wsparcie można ubiegać się w ramach programu?

W ramach programu można ubiegać się o otrzymanie dofinansowania (dotacji), dotacji z prefinansowaniem lub kredytu Czyste Powietrze z dotacją na częściową spłatę kapitału. 

Ile wynosi dofinansowanie w ramach programu Czyste Powietrze?

Program Czyste Powietrze przewiduje dofinansowanie w wysokości zależnej od zakresu inwestycji i wysokości miesięcznego dochodu na członka gospodarstwa domowego. 

W przypadku programu Czyste Powietrze termomodernizacja może być realizowana w jednym z trzech zakresów. W ramach pierwszej opcji wnioskodawca przeprowadza demontaż nieefektywnego źródła ciepła na paliwo stałe oraz decyduje się na zakup i montaż pompy ciepła typu powietrze-woda albo gruntowej pompy ciepła do celów ogrzewania lub ogrzewania i cwu. Dodatkowo w ramach tej opcji można też dokonać m.in. zakupu i montażu instalacji fotowoltaicznej, ocieplenia przegród budowlanych czy zakupu i montażu wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła. 

W przypadku drugiej opcji przedsięwzięcie obejmuje demontaż nieefektywnego źródła ciepła na paliwo stałe oraz zakup i montaż innego źródła ciepła niż te, które zostały uwzględnione w opcji pierwszej lub zakup i montaż kotłowni gazowej. Beneficjent może też dodatkowo dokonać prac wymienionych wyżej, takich jak wymiana stolarki okiennej i drzwiowej, ocieplenie budynku itd. 

Przy trzeciej opcji przedsięwzięcie termomodernizacyjne nie obejmuje wymiany kotła na paliwo stałe na nowe źródło ciepła, a jedynie resztę prac termomodernizacyjnych (bez możliwości zakupu i montażu nowej instalacji centralnego ogrzewania lub cwu oraz mikroinstalacji fotowoltaicznej). 

Przy każdym rodzaju przedsięwzięcia przyznawana jest inna kwota dofinansowania, której wysokość jest uzależniona dodatkowo od tego, do której grupy należy beneficjent.

Beneficjenci uprawnieni do podstawowego poziomu dofinansowania w programie Czyste Powietrze mogą otrzymać maksymalnie:

• w ramach pierwszej opcji: do 66 tys. zł (z instalacją mikrofotowoltaiczną) lub 60 tys. zł (bez instalacji), ale pod warunkiem, że przedsięwzięcie obejmuje kompleksową termomodernizację; jeśli nie, to maksymalna kwota dotacji zmniejsza się do 41 tys. zł (z instalacją PV) lub 35 tys. zł (bez instalacji PV),
• w ramach drugiej opcji: do 56 tys. zł (z instalacją mikrofotowoltaiczną) lub 50 tys. zł (bez instalacji), ale pod warunkiem, że przedsięwzięcie obejmuje kompleksową termomodernizację; jeśli nie, to maksymalna kwota dotacji zmniejsza się do 31 tys. zł (z instalacją PV) lub 25 tys. zł (bez instalacji PV),
• w ramach trzeciej opcji: do 33 tys. zł w przypadku kompleksowej termomodernizacji domu lub 13 tys. zł przy przedsięwzięciu, które nie obejmuje kompleksowej termomodernizacji. 

Beneficjenci uprawnieni do podwyższonego poziomu dofinansowania w programie Czyste Powietrze mogą z kolei otrzymać maksymalnie:

• w ramach pierwszej opcji: do 99 tys. zł (z instalacją mikrofotowoltaiczną) lub 90 tys. zł (bez instalacji), ale pod warunkiem, że przedsięwzięcie obejmuje kompleksową termomodernizację; jeśli nie, to maksymalna kwota dotacji zmniejsza się do 59 tys. zł (z instalacją PV) lub 50 tys. zł (bez instalacji PV),
• w ramach drugiej opcji: do 81 tys. zł (z instalacją mikrofotowoltaiczną) lub 72 tys. zł (bez instalacji), ale pod warunkiem, że przedsięwzięcie obejmuje kompleksową termomodernizację; jeśli nie, to maksymalna kwota dotacji zmniejsza się do 41 tys. zł (z instalacją PV) lub 32 tys. zł (bez instalacji PV),
• w ramach trzeciej opcji: do 48 tys. zł w przypadku kompleksowej termomodernizacji domu lub 25 tys. zł przy przedsięwzięciu, które nie obejmuje kompleksowej termomodernizacji. 

Beneficjenci, którzy są uprawnieni do najwyższego poziomu dofinansowania mogą natomiast otrzymać maksymalnie:

• w ramach pierwszej opcji: do 135 tys. zł (z instalacją mikrofotowoltaiczną) lub 120 tys. zł (bez instalacji), ale pod warunkiem, że przedsięwzięcie obejmuje kompleksową termomodernizację; jeśli nie, to maksymalna kwota dotacji zmniejsza się do 79 tys. zł (z instalacją PV) lub 70 tys. zł (bez instalacji PV),
• w ramach drugiej opcji: do 115 tys. zł (z instalacją mikrofotowoltaiczną) lub 100 tys. zł (bez instalacji), ale pod warunkiem, że przedsięwzięcie obejmuje kompleksową termomodernizację; jeśli nie, to maksymalna kwota dotacji zmniejsza się do 59 tys. zł (z instalacją PV) lub 50 tys. zł (bez instalacji PV),
• w ramach trzeciej opcji: do 70 tys. zł w przypadku kompleksowej termomodernizacji domu lub 40 tys. zł przy przedsięwzięciu, które nie obejmuje kompleksowej termomodernizacji. 

Warto jednocześnie pamiętać, by przed przystąpieniem do programuzapoznać się nie tylko z podstawowymi zasadami przyznawania dofinansowania, lecz również z wymaganiami technicznymi dotyczącymi objętych refundacją kotłów, stolarki zewnętrznej czy materiałów termoizolacyjnych. 

Program Czyste Powietrze prowadzony jest przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wraz z Wojewódzkimi Funduszami Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej właściwymi terytorialnie dla lokalizacji realizowanego przedsięwzięcia. Warto zaznaczyć, że instytucje te udzielają bezpłatnych porad dotyczących realizacji zadań dofinansowanych w ramach rządowego programu.

Warto skorzystać z ich oferty, ponieważ na rynku pojawia się mnóstwo firm i doradców, którzy niekoniecznie dostosowują swoją ofertę do wymogów aktualizowanego co rusz programu. Z Funduszami współpracują poszczególne gminy, których pracownicy zostali przeszkoleni, by udzielać zainteresowanym programem fachowego wsparcia blisko miejsca ich zamieszkania.

Gdzie i kiedy składać wnioski o dofinansowanie?

Wniosek o dofinansowanie w ramach programu Czyste Powietrze można złożyć zarówno online jak i w urzędzie. Aby złożyć wniosek przez internet, należy wejść na stronę gov.pl, a następnie przejść do zakładki “Nieruchomości i środowisko” oraz wybrać opcję “Skorzystaj z programu Czyste Powietrze”. W przypadku dotacji z prefinansowaniem należy z kolei zalogować się w systemie Generator Wniosków o Dofinansowanie. W przypadku kredytu z dotacją wniosek należy złożyć bezpośrednio w banku. 

Podpisywanie umów o dofinansowanie w ramach programu Czyste Powietrze potrwa do 31 grudnia 2027 r. - osoby planujące termomodernizację swoich domów mają zatem jeszcze sporo czasu na złożenie wniosku. Wydatkowanie środków w ramach programu będzie możliwe do 30 września 2029 r. 

Na co zwrócić uwagę przy składaniu wniosku?

Rozliczenie z funduszem

Osoby, które znalazły się w gronie beneficjentów programu muszą jeszcze pamiętać o rozliczeniu się z funduszem po przeprowadzeniu prac inwestycyjnych - w innym wypadku nie otrzymają dofinansowania. Przed przystąpieniem do rozliczenia należy przyjrzeć się ponownie dokumentom programowym, które obowiązywały na dzień składania aplikacji. Program podlega zmianom i niektóre wymogi dotyczące rozliczania wydatków różnią się w zależności od jego wersji.

Wyłączenie źródła ciepła

Stałym wymogiem warunkującym wypłatę dofinansowania dla właścicieli nieruchomości istniejących jest udowodnienie trwałego wyłączenia z użytkowania starego źródła ciepła. Oznacza to, że należy wykazać pozbycie się kopciucha czy odłączenie od instalacji centralnego ogrzewania pieca kaflowego, kominka lub innego mało efektywnego i nie spełniającego norm środowiskowych źródła ciepła.

W przypadku starego kotła na węgiel, biomasę, pieca wolnostojącego typu koza lub trzonu kuchennego wymagane jest złożenie kopii imiennego dokumentu zezłomowania, czyli formularza przyjęcia odpadów metali, o którym mowa jest w ustawie z 14 grudnia 2012 r. o odpadach (zob. art. 102).

Prawidłowo wypełniony dokument

Ważne, aby dokument był wystawiony na dotowanego i kompletnie uzupełniony – zawierał między innymi dane dotyczące podmiotu przekazującego odpad, przyjmującego go jak i miał wskazane cechy samego odpadu, takie jak jego rodzaj, źródło pochodzenia, kod, masa i wartość.

Natomiast w przypadku odłączania pieca kaflowego czy kominka do wniosku o płatność stanowiącego rozliczenie dofinansowania należy przedłożyć oświadczenie dotyczące odłączenia starego źródła ciepła. Można dodatkowo wykonać zdjęcia, które udokumentują stan przed i po realizacji inwestycji.

Spełnienie warunków technicznych

Właścicieli budynków nowobudowanych, którzy uzyskali dofinansowanie np. na montaż przyjaznego środowisku źródła ciepła, obowiązuje wykazanie, że przegrody w domu spełniają na dzień zakończenia przedsięwzięcia wymagania dla przegród określone w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i usytuowanie (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1065) obowiązujących od 31 grudnia 2020 roku.

Oznacza to, że budynek spełnia zaostrzone warunki techniczne związane z energooszczędnością budynków, które obowiązują od 2021 roku. Jeśli dane dotyczące przegród nie wynikają wprost z charakterystyki energetycznej budynku, która powinna stanowić załącznik do projektu budowlanego, na etapie rozliczenia można złożyć odpowiednie oświadczenie kierownika budowy, który nadzorował inwestycję objętą dofinansowaniem.

Dokumentacja zakupów

Przy wnioskowaniu o wypłatę środków w ramach Programu Czyste Powietrze ważne jest właściwe udokumentowanie poczynionych zakupów. Przy rozliczaniu należy zwrócić uwagę na okres kwalifikowalności kosztów, zależny od daty złożenia wniosku o dofinansowanie.

Istotne jest również, by przedstawiane dowody księgowe dotyczące poniesionych wydatków były wystawione imiennie na beneficjenta programu. Dodatkowo w przypadku gdy starasz się o refundację poniesionych wydatków i zwrot kosztów na twój rachunek bankowy, powinieneś udowodnić opłacenie wszystkich składanych na potrzeby rozliczenia faktur i rachunków.

Samo wskazanie formy płatności nie jest wystarczające – na dokumentach powinna być naniesiona adnotacja np. zapłacono albo załączone dowody ich opłacenia, np. KP czy potwierdzenie wykonania przelewu.

Protokół odbioru robót

Innym dokumentem wymaganym w załączeniu do wniosku o płatność jest protokół odbioru robót wykonawcy, spisany na druku obowiązującym w programie Czyste Powietrze. Protokół powinien być podpisany przez Wykonawcę, któremu zlecono realizację dofinansowanych zadań i przez inwestora - czyli Beneficjenta.

Jeśli prace realizowane były bez udziału podmiotów zewnętrznych - we własnym zakresie, Beneficjent powinien dostarczyć protokół, w którym jako wykonawcę i inwestora wskazuje siebie. Z protokołów powinny wynikać koszty realizacji poszczególnych zadań objętych umową dotacji, termin ich realizacji i odbioru.

Potwierdzenie zgodności instalacji

Wypłatę dofinansowania warunkuje również potwierdzenie zgodności zainstalowanego ciepła, stolarki zewnętrznej, materiałów użytych do docieplenia czy innych elementów objętych dofinansowaniem z wymaganiami określonymi w Programie. Są to certyfikaty, etykiety energetyczne, zaświadczenia producenta czy karty produktu.

Przykładowo dla kotłów na paliwa stale należy dołączyć dokument wskazujący spełnienie przez kocioł co najmniej wymagań określonych w rozporządzeniu Komisji (UE) 2015/1189 z 25 kwietnia 2015 r. w sprawie wykonania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE w odniesieniu do wymogów dot. ekoprojektu dla kotłów na paliwa stałe.

Warto zwrócić na to szczególną uwagę, ponieważ wielu sprzedawców wykorzystuje niewiedzę kupujących i pod pretekstem promocji wyzbywa się kotłów nie spełniających norm określonych dla realizacji Programu. W efekcie wiele osób dopiero na etapie rozliczenia umowy dowiaduje się, że nie odzyska zainwestowanych pieniędzy.

Program Czyste Powietrze - statystyki

Na rządowej stronie poświęconej programowi można sprawdzić statystyki dotyczące Czystego Powietrza - są one aktualizowane co tydzień. 

Z aktualnych statystyk wynika, że tylko w okresie od 1 do 7 kwietnia 2023 r.: złożono łącznie 4503 wniosków, z czego 2288 wniosków o podstawowe dofinansowanie, a 843 - o podwyższone. O najwyższe dofinansowanie złożono łącznie 1372 wniosków. Jednocześnie od 19 września 2018 r. do 7 kwietnia 2023 r. złożono łącznie już 587 821 wniosków, podpisano 501 935 umów, a wypłacone dofinansowanie sięgnęło 5 071 129 682 zł. 

Program Czyste powietrze: podsumowanie

Program Czyste Powietrze pozwala właścicielom lub współwłaścicielom budynków jednorodzinnych (albo domów w zabudowie szeregowej/bliźniaczej) uzyskać dofinansowanie do prac termomodernizacyjnych i wymiany źródeł ciepła na paliwo stałe na nowoczesne źródła ciepła spełniające najwyższe normy.

Program cieszy się dużym zainteresowaniem, co potwierdzają statystyki. Pewną przeszkodą może być jednak kryterium dochodowe, które wyłącza spore grono osób potencjalnie zainteresowanym termomodernizacją budynku z możliwości otrzymania finansowania na ten cel.

Jak uzyskać dofinansowanie do fotowoltaiki? Sprawdź